مقاومت ارقام گندم بهاره نسبت به تنش شوری

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی مقاومت به تنش شوری در 20 نوع تیپ گندم، معرفی ارقام مقاوم به آن در مراحل جوانه زنی، رویشی و زایشی و همچنین تعیین همبستگی مقاومت به سطوح شوری ناشی از کلرور سدیم در این مراحل، آزمایشی در دو مرحله اجرا گردید. در مرحله اول، واکنش جوانه زنی بذور ژنوتیپ ها در 5 سطح شوری (سطح شاهد و 4 سطح با هدایت الکتریکی 4، 8، 12 و 16 دسی زیمنس بر متر) بررسی گردید. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ظروف پتری و با رعایت اصول استاندارد ‏‎ista‎‏ انجام یافت. آزمایش، مرحله دوم بصورت گلدانی، در داخل یک تونل پلاستیکی و بطور نسبی در شرایط طبیعی به مرحله اجرا در آمد. این آزمایش در 4 سطح شوری (سطح شاهد و 3 سطح 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) در بهار سال 1380 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی واقع در اراضی کرکج با استفاده از طرح فاکتوریل در قابل بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. بر اساس اندازه گیری 8 صفت در مرحله جوانه زنی (آزمایش اول) و نتایج حاصل از تجزیه کلاستر و تجزیه حساسیت محیطی مشخص شد که ژنوتیپ های کراس روشن، تجن، شیرودی و فلات در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها نسبت به تنش شوری در این مطالعه مقاوم تر بودند. همچنین، مشخص شد که کلیه صفات مورد اندازه گیری به طور معنی دار تحت تاثیر سو تنش قرار گرفتند. در آزمایش دوم، 18 صفت مرفولوژیک و آگرونومیک مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ ها در کلیه صفات در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معنی دار وجود دارد. در این آزمایش غلظت یون های سدیم و پتاسیم در بخش هوایی گیاه اندازه گیری شد و نسبت پتاسیم به سدیم به عنوان یک معیار گزینشی قوی در این مرحله مورد استفاده قرار گرفت. همبستگی های محاسبه شده بین این نسبت و 18 صفت مذکور، مفید بودن این معیار را برای گزینش تایید کرد. تجزیه کلاستر و حساسیت محیطی برای 20 ژنوتیپ در این مرحله نشان داد که ژنوتیپ های تجن، روشن ‏‎n-75-11‎‏، ‏‎n-75-14‎‏، ‏‎n-75-3‎‏، ‏‎n-75-4‎‏، ‏‎n-7‎‏‏‎5-17‎‏ دارای میزان بالایی از نسبت پتاسیم به سدیم بودند و بنابراین به عنوان ارقام مناسب شناسایی شدند. ژنوتیپ های مقاوم بدست آمده از آزمایشهای اول و دوم به جز 6 ژنوتیپ، از هم متفاوت بودند و این نشان می دهد که مکانیسم مقاومت و ژن های دخیل در ایجاد مقاومت به شوری در مرحله جوانه زنی و مراحل بعد از آن مشاهده نبود و مستقل از هم می باشند. از این رو 6 ژنوتیپ کراس روشن، روشن، اترک، تجن، ‏‎n-75-15‎‏ و ‏‎n-75-17‎‏ بعنوان ارقام مشترک مقاوم در هر دو مرحله (از دانه به دانه) معرفی شدند.